В середине XIX века в районах Южного Казахстана прошел ряд выступлений как против России, так и против засилья:
A) Китайской империи
B) Джунгарии
C) Хивинского ханства
D) Иранского шаха
E) Арабского Халифата
Мәтіннің мазмұны бойынша, сұрақ Қазақстанның оңтүстігіндегі көтерілістердің екі бағытта – Ресейге және белгілі бір сыртқы күштің үстемдігіне қарсы шыққанын айтады. Яғни, көтеріліс тек қана Ресейге қарсы емес, сонымен қатар басқа шет мемлекеттен немесе басқарушылық әсерден де болды.
А) Китай империясы – бұл нұсқада Қытайға қатысты айтылады, бірақ тарихи деректер бойынша, сол кезеңде Оңтүстік Қазақстан аймағында Қытай ықпалы басым емес еді.
B) Джунгария – Джунгар Хандығы 18-ғасырда жойылған, сондықтан XIX ғасырдағы жағдайға сәйкес келмейді.
C) Хивинское ханство – Хива хандығы Орталық Азиядағы маңызды держава болып, сол кезеңде оның ықпалы мен араласуы еліміз жерінде де сезілетін еді. Оңтүстік Қазақстан ауданы сол кезеңде Хива хандығының ықпалынан зардап шегетіндігі тарихи деректерде айқын көрініс тапқан.
D) Иранский шах – Иранның сол кездегі билеушісі Оңтүстік Қазақстан жерінде тікелей ықпал көрсете алмады.
E) Арабский Халифат – Араб халифатының ықпалы біздің тарихымызда көбінесе орта ғасырларда айқын көрінді, XIX ғасырда ол релевантты емес.
Осылайша, көтерілістердің екінші бағыты – яғни шет мемлекет ықпалына қарсы әрекет – Хива хандық күшімен байланысты болғанын есепке ала отырып, дұрыс жауап нұсқасы C болып табылады.
Тема вопроса касается исторических выступлений в Южном Казахстане в середине XIX века, в которых протестовали не только против российской власти, но и против другого внешнего влияния – засилья определённого государства или политической силы. Рассмотрим каждый вариант:
Вариант A – Китайская империя. В XIX веке Китайская империя имела влияние на территории, не доходящие до степей Южного Казахстана, поэтому протесты в этом регионе не связываются с засильем Китая.
Вариант B – Джунгария. Джунгарское ханство существовало в XVII–XVIII веках, но к середине XIX века оно уже утратило своё влияние, и упоминание о нём в данном контексте некорректно.
Вариант C – Хивинское ханство. Хивинское ханство сохраняло своё влияние в Средней Азии и оказывало давление на регионы, прилегающие к его территории, в том числе на земли, где проживали казахи. Исторические источники отмечают, что местное население выступало против засилья именно этого ханства, что соответствует условию задачи.
Вариант D – Иранский шах. Хотя влияние Ирана в Средней Азии имело место, в контексте протестов Южного Казахстана в XIX веке значимость Ирана существенно ниже, нежели влияние Хивы.
Вариант E – Арабский халифат. Арабский халифат относится к далекому прошлому и не имел прямого отношения к политической ситуации в Центральной Азии в XIX веке.
Таким образом, правильным ответом, отражающим исторический контекст протестов против засилья, является вариант C – Хивинского ханства.