Реабилитация незаконно репрессированных в 1930-1950-е годы представителей казахской интеллигенции Ш.Кудайбердиева, М.Дулатова, М.Жумабаева произошла в:
A) конце 1980-х гг.
B) первой половине 1970-х гг.
C) второй половине 1970-х гг.
D) начале 1990 гг.
E) 1960-е гг.
Рассуждаем так. После смерти Сталина в СССР начался процесс «оттепели», когда стали пересматривать дела жертв политических репрессий. В Казахстане, как и в других республиках, многие дело по незаконным репрессиям пересматривались в этот период. Реабилитация представителей казахской интеллигенции, таких как Ш.Кудайбердиева, М.Дулатова, М.Жумабаева, именно происходила в 1960-е годы, когда начались систематические усилия по восстановлению их доброго имени. Рассмотрим варианты:
A) В конце 1980-х гг. – Это уже период поздней перестройки, когда обсуждение истории и ошибок стал более открытым, но именно реабилитация этих деятелей относится к предыдущему этапу.
B) Первая половина 1970-х гг. – Наступил период относительного застоя, когда пересмотр дел репрессированных далеко не был в приоритете.
C) Вторая половина 1970-х гг. – Аналогично предыдущему пункту, официальная реабилитация имела место раньше.
D) Начало 1990 гг. – Это уже время распада СССР, а процесс реабилитации завершился и имел четкую привязку к 1960-м годам.
E) 1960-е гг. – Именно в этот период начались официальные процессы пересмотра дел репрессированных, в рамках так называемой оттепели.
Таким образом, правильный ответ – вариант E.
Сұрақта 1930-1950 жылдардағы заңсыз репрессияға ұшыраған қазақ интеллигенциясының өкілдерінің реабилитациясының қай кезеңде жүзеге асырылғанын сұрайды.
• A нұсқа – 1980-жылдардың соңы. Бұл кезең кеңестік саясаттың қайта өзгерткен кезеңі болғанымен, заңсыз репрессияның реабилитациясының негізгі толқыны десталинизация кезінде басталды, сондықтан бұл нұсқа сәйкес келмейді.
• B нұсқа – 1970-жылдардың бірінші жартысы. Бұл кезеңде да реабилитация мәселесі талқыланды, бірақ нақты заңсыз репрессиялардың толық реабилитациясы әдетте осы кезеңге жатпайды.
• C нұсқа – 1970-жылдардың екінші жартысы. Бұл уақытта кейбір реабилитация шаралары жүргізілген болуы мүмкін, бірақ негізгі толқу бұрын, Кремльдегі десталинизациядан кейін – әдетте 1960-жылдары басталды.
• D нұсқа – 1990-жылдардың басы. Бұл кезең тәуелсіз Қазақстанның қалыптасуы кезеңі болғандықтан, репрессия құрбандары туралы кешірім беру мен қайта қарастыру жұмыстары жаңа тәртіп аясында жүзеге асырылды, бірақ оларды заңсыз репрессияларды алғаш рет тану мен реабилитациялау дәуірі ретінде қарастыруға болмайды.
• E нұсқа – 1960 жылдар. Кеңестік жүйеде Сталиндік репрессиялардың заңсыз болғанын түсінудің нәтижесінде десталинизация тұрғысында репрессия құрбандарына қарсы әділетсіздікті жою жұмыстары 1956 жылдан бастап, ал 1960-жылдары жүйелі түрде жүзеге асты.
Осылайша, қазақ интеллигенциясының заңсыз репрессия құрбандарының реабилитациясы 1960 жылдары жүйелі түрде жүзеге асырылды, яғни дұрыс жауап – E нұсқа.