Процесс формирования казахской народности был прерван в начале XIII в. нашествием:
A) монгол
B) гуннов
C) кангюев
D) тюрков
E) уйсуней
Процесс формирования казахской народности прервался из-за нашествия, которое в исторических событиях отмечено именно в связи с монголами.
Рассмотрим варианты:
Вариант A – монгол. Это правильный ответ, потому что именно монгольское нашествие в начале XIII века оказало глубокое влияние на развитие народностей Центральной Азии, включая казахов.
Вариант B – гунны. Гунны действовали существенно раньше, и их нашествие не связывают с прерыванием процесса формирования казахской народности в указанное время.
Вариант C – кангюев. Эта группа не упоминается в основных исторических источниках как участник событий начала XIII века, связанных с формированием казахской этнической идентичности.
Вариант D – тюрки. Хотя тюркские племена сыграли важную роль в истории региона, именно монгольское нашествие имело решающее влияние в начале XIII века.
Вариант E – уйсуней. Данная группа не имеет отношения к данному историческому событию.
Правильный выбор – вариант A, так как именно вторжение монголов в начале XIII века стало поворотным моментом в истории формирования казахской народности.
Сұрақты өз сөзімен қайталайық: “Бастапқы XIII ғасырда қазақ халқының қалыптасу процесі қай халықтың шабуылымен тоқтатылды?” Дұрыс жауапты табу керек.
А) монгол
B) гуннов
C) кангюев
D) тюрков
E) уйсуней
Әр нұсқаны қарастырайық:
• A нұсқа (монгол): XIII ғасырдың басында Шыңғыс хан басқарған монғолдар Еуразия даласында ірі жойқын шапқыншылықтар жасап, аймақтың саяси-әлеуметтік құрылымын түбегейлі өзгерткен. Дәл осы кезеңде монғол шапқыншылығы көптеген халықтардың қалыптасу процесіне, соның ішінде қазақ халқының қалыптасуына да әсер еткен. Бұл нұсқа дұрыс.
• B нұсқа (гуннов): Гунндар атақты ежелгі көші-қон халқы болып табылады, бірақ олардың мекені мен белсенділігі б.з.б. IV-V ғасырлармен байланысты. XIII ғасырда олардың ықпалы жоқ болғандықтан, бұл нұсқа дұрыс емес.
• C нұсқа (кангюев): Кангюевтер туралы жалпы тарихи дерек өте шектеулі, және олардың XIII ғасырдағы оқиғаларға қатысы белгілі емес, сондықтан да бұл нұсқа дұрыс емес.
• D нұсқа (тюрков): Қазақ халқының өзіне тән түркілік элементтері болса да, XIII ғасырдың басында тюроктардың жалпы саны немесе шапқыншылықтарының қазақ халқының қалыптасу процесіне айтарлықтай әсері туралы дәлелдер жоқ. Сондай-ақ, “тюрков” деген жалпы түсінік Мұсылман әлемінен тыс халықтарды білдіреді, бұл жағдайда нақты бір оқиғаға сілтеме жасамайды.
• E нұсқа (уйсуней): Уйсуней сөзі тарихи деректерде сирек кездеседі және бұл кезеңдегі белгілі шапқыншылықтар тізіміне кірмейді.
Қорыта айтқанда, дұрыс нұсқа – A) монгол. Бұл жауап тарихи деректерге негізделген, өйткені монғол шапқыншылығы XIV ғасырға дейін көшпелі халықтардың қалыптасуына, оның ішінде қазақ халқының эволюциясына айтарлықтай әсер етті.