На территории Казахстана в XIV-XV вв. основная часть населения наряду с исламом почитали и верховное божество:
A) Иисуса
B) Тенгри
C) Будду
D) Митра
E) Мани
Вопрос спрашивает, какое божество помимо ислама почитали население территории современного Казахстана в XIV–XV веках. Давай подробно рассмотрим каждый вариант:
А) Иисус
– Хотя Иисус является значимой фигурой в христианстве, его поклонение было характерно для христиан, а не для основной группы населения в данном регионе в тот период. Поэтому этот вариант неверный.
Б) Тенгри
– Тенгри – это центральное божество в традиции тенгрисма, которая была широко распространена среди тюркских и монгольских народов. На территории Казахстана до полного принятия ислама, многие народы поклонялись Тенгри как верховному божеству. Этот вариант верный.
В) Будда
– Буддизм имел влияние в Центральной Азии, но основное направление религиозных верований в казахских степях не было связано с поклонением Будде. Этот вариант не соответствует исторической ситуации на данный момент.
Г) Митра
– Культ Митры присутствовал в иранских традициях, а также в римском мире, но на территории Казахстана в указанный период он не играл роли главного божества среди населения. Такой вариант можно исключить.
Д) Мани
– Мани – это основатель манихейства, религиозного учения, которое хотя и распространялось в некоторых регионах, не являлось доминирующим в казахских степях XIV–XV вв. Этот вариант также не подходит.
Из рассмотренных вариантов правильным является вариант Б – Тенгри.
Сұрақты қысқа мазмұндап айтқанда, XIV–XV ғасырларда Қазақстан территориясында халыстың ислам дінімен қатар, табиғат пен көне сенімдер жүйесінде ең жоғарғы құдай ретінде кімге сенетінін сұрап тұр.
Жауап нұсқаларын қарастырайық:
• A) Иисус – Исламда зардап шегетін тұлға ретінде қолданылса да, Қазақстан даласында халық арасында үстем құдай ретінде емес, пайғамбар ретінде таныс.
• B) Тенгри – Орталық Азия көшпелі халықтарының көне наным-сенімінде ең биік құдай ретінде мақтаған тұлға. Бұл дәуірде ислам дінімен қатар, Тәңірі сенімі де кеңінен таралған.
• C) Будда – Азияның шығыс бөлігінде, әсіресе Солтүстік Үндістан мен Шри-Ланкада таралған сенім, бірақ Қазақстан тарихында басты ұғымға айналмаған.
• D) Митра – Митраизм діни сенімінде табылды, алайда Қазақстан территориясындағы негізгі құдай ретінде емес.
• E) Мани – Манихейлік діннің негізіндегі тұлға, бірақ бұл да сол кезеңдегі Қазақстандағы басым сенім жүйесі емес.
Осылайша, сұрақты шешу үшін XIV–XV ғасырдағы Қазақстан даласындағы негізгі наным-сенімдерді білу қажет. Негізгі ұғым – көшпелі халықтардың табиғат құдайына деген сенімі, яғни Тәңіріңіз.
Қорытындылай келе, дұрыс жауап – B) Тенгри.